หน้าแรก บทความย้อนหลัง ปีที่ 10 ฉบับที่ 2 (2019): กรกฏาคม - ธันวาคม 2562 Articles คุณค่าของพิธีกรรมเลี้ยงผีเจ้าพ่อขุนตานกับการแก้ปัญหาของชุมชนผู้ใช้น้ำแม่ตานในจังหวัดลำปาง

Abstract

การนำเสนอในครั้งนี้ได้แสดงแนวคิดที่เจาะลึกในความสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับธรรมชาติในมิติของภูมิวัฒนธรรมที่ลุ่มน้ำแม่ตาน อำเภอห้างฉัตร จังหวัดลำปางโดยการสืบค้นหารากเหง้าของมรดกในพิธีกรรมและความเชื่อที่ตกทอดมาสู่ผู้คนที่นี่ในปัจจุบัน ตามหลักฐานการค้นพบทางโบราณคดีเมื่อ 5,000 ปีมาแล้ว

น้ำแม่ตานมีกำเนิดมาจากเทือกเขาขุนตานกั้นระหว่างจังหวัดลำปางกับจังหวัดลำพูนและไหลผ่านชุมชนต้นน้ำที่อำเภอห้างฉัตรและไหลลงน้ำแม่วังที่อำเภอเกาะคาชุมชนผู้ใช้น้ำตั้งแต่อดีตได้สร้างความเชื่อและกลายเป็นรูปแบบประเพณีคือการบูชาสิ่งศักดิ์สิทธิ์ผู้ดูแลแหล่งต้นน้ำคือเจ้าพ่อขุนตานและได้สร้างตำนานและสัญลักษณ์มารองรับความเชื่อว่าเจ้าพ่อขุนตานคือช้างโดยดูจากพิธีกรรมการเลี้ยงผีก่อนฤดูทำนาและสร้างศาลที่ใช้คือการบูชาช้างเผือกนี่คือร่องรอยของความเชื่อของผู้คนต่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์นั่นคือเทพเจ้าที่มีอำนาจปกป้องแหล่งน้ำของผู้คน

ดังนั้นการสร้างเรื่องราวให้สอดคล้องกับภูมิประเทศจึงเป็นที่มาของคำว่าภูมิวัฒนธรรมโดยมีวัตถุประสงค์เพื่อให้คนใช้น้ำได้ยอมรับกฎกติกาของระบบเหมืองฝายและมีกฎจารีตที่ใครก็ไม่ควรผ่าฝืนเพราะเมื่อมีการละมิดผู้คุมกฎคือเจ้าพ่อขุนตานจะมองเห็นและมีบทลงโทษผู้นั้นต่อไป จึงทำให้ชุมชนอยู่กันได้อย่างสันติในการใช้น้ำต่อไป