การอนุรักษ์และฟื้นฟูการตีกลองปูจาล้านนาของกลุ่มลายคำใน จังหวัดเชียงใหม่

Abstract

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ 1) เพื่อศึกษาประวัติความเป็นมาของกลองปูจาและพัฒนาการของการตีกลองปูจาในดินแดนล้านนาหรือภาคเหนือตอนบน 2) เพื่อศึกษาความเป็นมาของกลุ่มลายคำและกิจกรรมการอนุรักษ์และฟื้นฟูการตีกลองปูจา ตลอดจนปัญหาของการดำเนินการกิจกรรมการอนุรักษ์และฟื้นฟูการตีกลองปูจาของกลุ่มลายคำในจังหวัดเชียงใหม่ และ 3) เพื่อเสนอแนวทางการดำเนินการกิจกรรมการอนุรักษ์และฟื้นฟูการตีกลองปูจาของกลุ่มลายคำในจังหวัดเชียงใหม่เพื่อให้เกิดประสิทธิภาพและประสิทธิผล

งานวิจัยนี้เป็นงานวิจัยเชิงคุณภาพ โดยการศึกษาจากทั้งภาคเอกสารและภาคสนาม ใช้เครื่องมือในการเก็บรวบรวมข้อมูลได้แก่ การสำรวจทางกายภาพ สังเกตการณ์ จากผู้ที่เกี่ยวข้อง โดยการใช้แบบสอบถามแบบเขียนตอบและการสัมภาษณ์ โดยใช้การสัมภาษณ์ กลุ่มผู้รู้ที่มีประสบการณ์เกี่ยวกับกลองปูจาล้านนา กลุ่มสมาชิกเครือข่ายลายคำระดับแกนนำและหัวหน้าเครือข่าย และกลุ่มเยาวชนลายคำในจังหวัดเชียงใหม่ จำนวน 40 คน ในอำเภอดอยสะเก็ด อำเภอสันทราย อำเภอเมือง อำเภอแม่แตง จังหวัดเชียงใหม่ เพื่อให้ได้ข้อมูลเกี่ยวกับประวัติความเป็นมา ความสำคัญ รูปแบบ วิธีการดำเนินกิจกรรมของการตีกลองปูจาและปัญหาของการดำเนินการกิจกรรมการอนุรักษ์และฟื้นฟูการตีกลองปูจาของกลุ่มลายคำในจังหวัดเชียงใหม่ นำมาวิเคราะห์และสังเคราะห์ข้อมูลแบบพรรณนา

ผลการวิจัยพบว่า กลองปูจา เป็นเครื่องดนตรีชนิดเครื่องกระทบประเภทเครื่องหนัง ซึ่งจัดอยู่ในดนตรีที่ใช้ในพิธีกรรม ศาสนา ความศรัทธาและความเชื่อ ถือว่าเป็นกลองมงคลของล้านนา จัดเป็น 1 ใน 5 กลองในตำนานประวัติศาสตร์พื้นบ้านภาคเหนือ ส่วนกลุ่มลายคำนั้น เกิดขึ้นในปี พุทธศักราช 2534 จากการรวมกลุ่มกันของนักศึกษาที่มีใจรักในศิลปวัฒนธรรมล้านนา ณ เรือน อนุสารสุนทร มหาวิทยาลัยราชภัฏเชียงใหม่ โดยมี รองศาสตราจารย์ปรีชา สุทธปรีดา ผู้ช่วยศาสตราจารย์จินตนา มัธยมบุรุษ ผู้ช่วยศาสตราจารย์ลมูล จันทร์หอม และอาจารย์ยุพิน เข็มมุกด์ ได้ให้ความเมตตาสนับสนุนให้มีสถานที่ปฏิบัติงานอยู่ ณ เรือนอนุสารสุนทรได้รับความเมตตาจาก พ่อไกรศรี นิมมานเหมินท์ ปราชญ์แห่งล้านนา ตั้งชื่อให้ว่า “กลุ่มลายคำ” โดยกลุ่มดังกล่าวมีพันธกิจร่วมกันคือการสร้างสรรค์ และสืบสานลายศิลป์ ลายฟ้อนนาฏลีลา ลายดนตรี ลายช่างภูมิปัญญา และลายขับขานของล้านนาให้คงอยู่สืบไป มีทำหน้าที่อนุรักษ์และเผยแพร่การแสดงศิลปวัฒนธรรมพื้นบ้านล้านนาและสืบทอดภูมิปัญญาต่างๆ โดยเฉพาะการตีกลองปูจาแบบล้านนา และพบว่ารูปแบบและวิธีการที่เหมาะสมสำหรับการทางการอนุรักษ์และฟื้นฟูการตีกลองปูจาล้านนาของกลุ่มลายคำในจังหวัดเชียงใหม่ สรุปได้ว่าสามารถกำหนดแนวทาง ได้ 2 แนวทางหลักๆและควรที่จะมีการขับเคลื่อนไปพร้อมกันทั้งสองแนวทางภายใต้แนวคิดการจัดการเรียนรู้ ได้แก่ (1) แนวทางการอนุรักษ์การตีกลองปูจาล้านนาของกลุ่มลายคำในจังหวัดเชียงใหม่ และ (2) แนวทางการฟื้นฟูการตีกลองปูจาล้านนาของกลุ่มลายคำในจังหวัดเชียงใหม่ ทั้งนี้ทั้งสองแนวทางควรต้องมีจัดโครงการเพื่อสามารถขับเคลื่อนแนวทางดังกล่าวให้ได้อย่างเป็นรูปธรรมและมีประสิทธิภาพ ซึ่งได้แก่โครงการ “สืบสานภูมิปัญญาการตีกลองปูจาแบบล้านนา” และโครงการ “ถวายคืนความรู้ การตีกลองปูจาสู่พระภิกษุสงฆ์สามเณร” เป็นต้น