การเปลี่ยนแปลงความสัมพันธ์ทาชาติพันธุ์ระหว่างชาวขุกับไทลื้อ : ศึกษาจากวัฒนธรรมผ้าทอไทลื้อในเมืองเงิน แขวงไชยะบุรี สปป.ลาว

Abstract

บทความเรื่องนี้ม่งุ ศึกษาการเปลี่ยนแปลงความสัมพันธ์ทางชาติพันธ์ุระหว่างชาวขมุกับไทลื้อผ่านวัฒนธรรมผ้าทอไทลื้อในเมืองเงิน แขวงไชยะบุรี สปป.ลาว เพื่อวิเคราะห์ลักษณะและสาเหตุของการเปลี่ยนแปลงความสัมพันธ์ทางชาติพันธุ์ระหว่างชาวขมุกับไทลื้อผ่านวัฒนธรรมผ้าทอไทลื้อ ตลอดจนวิเคราะห์การใช้ความหมายทางวัฒนธรรมของผ้าทอไทลื้อเพื่อแสดงและสร้างอัตลักษณ์ทางชาติพันธุ์ ผลการศึกษาพบว่า วัฒนธรรมผ้าทอไทลื้อเมืองเงินได้เปลี่ยนแปลงอย่างชัดเจนในกระบวนการผลิตผ้าทอ และการเลือกสรรผ้าทอที่เป็นเครื่องแต่งกายเกิดผลกระทบต่อความสัมพันธ์ทางชาติพันธุ์ระหว่างชาวขมุกับไทลื้อ โดยเปลี่ยนจากความสัมพันธ์แบบพึ่งพาซึ่งกันและกันทั้งในด้านสังคมวัฒนธรรมและเศรษฐกิจ สู่ความสัมพันธ์แบบมุ่งเน้นปัจจัยด้านเศรษฐกิจเป็นเรื่องสำคัญทั้งนี้ พบว่ามีสาเหตุหลักมาจากการกำหนดนโยบายของรัฐด้านการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมวัฒนธรรม รวมถึงการเปลี่ยนแปลงสภาพการณ์พื้นที่แนวชายแดนไทย-ลาวที่ได้รับอิทธิพลจากกระแสโลกาภิวัตน์ ในสภาพการณ์เหล่านี้ ผ้าทอไทลื้อในปัจจุบันกลายเป็นตัวแทนทางวัฒนธรรมซึ่งกลุ่มชนทั้งสองรวมถึงทางรัฐพยายามช่วงชิงความหมายของผ้าทอไทลื้อเมืองเงิน เพื่อใช้เป็น “ยุทธวิธี” ในการนำเสนอตัวเองไปตามเงื่อนไขสถานการณ์ และผลประโยชน์ กลายเป็นเครื่องมือในการต่อรองอำนาจระหว่างกลุ่มชน หรือระหว่างรัฐกับกลุ่มชน เช่น ในการหยิบยืมและเลือกใช้เครื่องแต่งกายไทลื้อโดยชาวขมุ การใช้ผ้าทอเป็นเครื่องมือในการสร้าง “อัตลักษณ์ที่สามารถซื้อขายได้ (Marketable Identity)” ของชาวไทลื้อ และการใช้ผ้าเช็ดไทลื้อเมืองเงินเป็นสิ่งแสดง “ความเป็นเมืองเงิน” เชื่อมโยงกับ “เมืองแห่งวัฒนธรรมไทลื้อ” เพื่อรณรงค์การท่องเที่ยวและการค้าของหน่วยงานรัฐในท้องถิ่นแต่กระนั้นผู้เขียนพบว่าทั้งชาวขมุและไทลื้อยังดำเนินพิธีกรรมเกี่ยวกับผีบรรพบุรุษและขวัญ โดยมีผ้าทอเป็นสิ่งที่สื่อความหมายเชิงสัญลักษณ์ในพื้นที่ทางความคิดของตน ซึ่งไม่จำเป็นที่จะต้องช่วงชิงความหมายทางวัฒนธรรมจากใคร