กว่าจะเป็นหลักสีมาเขต วัดราชประดิษฐสถิตมหาสีมาราม

Abstract

“สีมา” หรือ “เสมา” ที่รายล้อมอยู่รอบพระอุโบสถนั้นมีที่มาจากหลักการที่เรียกว่า “สีมาเขต” ตามพระไตรปิฎกและอรรถกถา เมื่อเวลาผ่านไประบบสีมาเขตได้ถูกปรับแปลงจนเป็นสังฆประเพณีแบบไทย ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวตั้งแต่เมื่อครั้งยังทรงพระผนวชเป็นพระวชิรญาณภิกขุได้มีพระราชดำริพระราชวินิจฉัย และพระราชนิยมในเรื่องสีมาแบบใหม่พร้อมๆ กับทรงขับเคลื่อนการปฏิรูปพุทธศาสนาแบบธรรมยุติกนิกาย พระองค์ทรงพัฒนาระบบสีมาเขตในวัดต่างๆ ตั้งแต่ก่อนเสด็จขึ้นครองราชย์จนพัฒนาการของระบบสีมาเขตในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวมาถึงที่สุด ณ วัดราชประดิษฐสถิตมหาสีมาราม อย่างไรก็ดี จากการศึกษาพบข้อสังเกตสำคัญ คือ วัดนี้ได้กำหนดเขตมหาสีมาแต่ไม่ปรากฏหลักฐานของขัณฑสีมา รวมไปถึงความเป็นไปได้ที่จะไม่เคยมีการสมมติ โรงอุโบสถอันขัดต่อหลักการสีมาเขตตามพระวินัยที่พระพุทธองค์ได้บัญญัติไว้