พลวัตและการต่อรอง "สิทธิ" ในการจัดการทรัพยากร: กรณีศึกษาชุมชรกะเหรี่ยงโปว์บ้านหนองหลัก อ.ทุ่งหัวช้าง จ.ลำพูน

Abstract

บทความชิ้นนี้มุ่งที่จะเปิดพื้นที่และกระตุ้นความสนใจในวงวิชาการ การศึกษาเรื่องสิทธิในการเข้าถึงและจัดการทรัพยากร โดยเฉพาะอย่าง ยิ่งการยอมรับสิทธิชุมชนในฐานะที่เป็นทางออกในการจัดการทรัพยากร อย่างยั่งยืน เนื้อหาของบทความย้อนให้เห็นถึงความไม่ลงรอยกันของรูป แบบสิทธิที่มีอยู่ในชุมชนอย่างน้อย 3 รูปแบบได้แก่สิทธิแบบรัฐ สิทธิแบบ ปัจเจกบุคคล และสิทธิชุมชนการปะทะประสานของสิทธิทั้ง 3 รูปแบบ นี้นำาไปสู่การสร้างกฎเกณฑ์และข้อตกลงใหม่ด้วยการอ้างสิทธิปัจเจกแบบไม่เต็มรูป สิทธิปัจเจกแบบไม่เต็มรูปดังกล่าวถูกสร้างขึ้น เพื่อให้ เกิดการจัดสรรทรัพยากรอย่างเป็นธรรม ภายใต้กระบวนการสร้างกฎ เกณฑ์และข้อตกลงต่างๆ ร่วมกันโดยให้ความสำาคัญกับสิทธิเชิงซ้อนที่ ผนวกเอาสิทธิในการใช้ประโยชน์ สิทธิในการจัดการ และสิทธิในการ ควบคุมหลายระนาบเข้าด้วยกัน นอกเหนือไปจากการสร้างรูปแบบการจัดการทรัพยากรที่วางอยู่ บนพื้นฐานของระบบสิทธิเชิงซ้อนแล้ว ชุมชนกะเหรี่ยงโปว์บ้านหนอง หลักได้นิยามความหมายใหม่และยืนยันการมีตัวตนของชุมชนและกลุ่ม ชาติพันธุ์กะเหรี่ยงด้วยการสร้างภาพลักษณ์ในหลายระดับ กล่าวคือใน ระดับชุมชน มีการใช้ประโยชน์จากความหลากหลายของคนกลุ่มต่างๆ ที่มีทั้งความคิดเห็นสอดคล้องและขัดแย้งกันมาแปรเปลี่ยนเป็นพลัง ขับเคลื่อน จนทำาให้ชุมชนมีภาพลักษณ์เป็นชุมชนอนุรักษ์ หรือชุมชน กะเหรี่ยงพัฒนา ซึ่งมีฐานะเป็นอำานาจเชิงสัญลักษณ์ส่งผลให้ชุมชน สามารถแปลงเป็นทุนเพื่อร่วมเคลื่อนไหวทางสังคมด้วยการแสดงออก ทางวัฒนธรรมในระดับต่างๆ ตลอดจนร่วมชุมนุมเรียกร้องให้รัฐดำาเนิน การตามข้อเสนอในระดับนโยบาย ส่วนในระดับปัจเจกหรือในระดับครัว เรือนพบว่า มีความพยายามคิดค้นรูปแบบการทำาเกษตรในเชิงอนุรักษ์ ในระดับบุคคล ไปจนถึงความพยายามในการลดแรงกดดันการใช้พื้นที่ ป่าในระดับครัวเรือน ด้วยการแบ่งสมาชิกออกไปรับจ้างทั้งในประเทศ และต่างประเทศ