ย้อนเยือนบ้านสันโป่ง: คุณูปการของ อานันท์ กาญจนพันธุ์ ต่อการศึกษาการ เปลี่ยนแปลงของสังคมเกษตรกรรม ในภาคเหนือของไทย

Abstract

ระหว่างเดือนมิถุนายน 2523 ถึงเดือนสิงหาคม 2524 อานันท์ กาญจนพันธุ์ ลงพื้นที่ทำ งานวิจัยภาคสนามทางมานุษยวิทยาที่หมู่บ้าน สันโป่ง ซึ่งขณะนั้นเป็นหมู่บ้านหนึ่งในอำเภอสันป่าตอง (ปัจจุบันอยู่ใน เขตอำ เภอแม่วาง) จังหวัดเชียงใหม่ ทางเหนือของประเทศไทย ตามความ เข้าใจของข้าพเจ้า จุดประสงค์หลักของงานวิจัยชิ้นนี้ของอานันท์ คือ เพื่อศึกษาการเปลี่ยนแปลงด้านเกษตรกรรมของสังคมหมู่บ้านดังกล่าวใน บริบทประวัติศาสตร์ที่ยาวนาน โดยมุ่งความสนใจไปที่กระบวนการสร้างความแตกต่างทางชนชั้นในชนบท อันเป็นผลมาจากความสามารถในการ ควบคุมที่ดินและแรงงานที่ต่างกันของชาวนากลุ่มต่างๆ ในฐานะที่เป็นนักมานุษยวิทยาต่างชาติ ก่อนหน้านี้ ข้าพเจ้าเคยศึกษาบ้านสันโป่งมาก่อน โดยได้ทำงานภาคสนามที่นั่นระหว่างเดือนกันยายน 2510 ถึงเดือนมีนาคม 2512 เพื่อศึกษาประเด็นต่างๆ เกี่ยวกับการเกษตรกรรมของชาวนา และ หลังจากนั้นได้ทำ การติดตามศึกษาวิจัยในช่วงระยะสั้นๆ ในปี 2521 แม้ว่างานศึกษาวิจัยของข้าพเจ้าจะเป็นงานศึกษาเชิงเปรียบเทียบระหว่าง (บ้านสันโป่ง) กับชุมชนเกษตรกรรมใกล้เคียงคือบ้านกาดในบทความนี้ ข้าพเจ้าจะสรุปสิ่งที่ข้าพเจ้าเห็นว่าเป็นข้อเสนอสำ คัญในงานศึกษาของอานันท์ เกี่ยวกับความเปลี่ยนแปลงในสังคมชาวนาของบ้านสันโป่ง และข้าพเจ้าจะพยายามทบทวนคุณูปการบางประการจากผลงานของอานันท์ โดยเฉพาะ ในประเด็นที่เกี่ยวข้องสัมพันธ์กับงานวิจัยของข้าพเจ้าที่ดำ เนินการมาก่อนหน้านั้น และงานศึกษาของยศ สันตสมบัติ ที่เพิ่งดำเนินการไปเมื่อไม่นาน มานี้ในหมู่บ้านแห่งเดียวกัน