มาตรการทางกฎหมายในการกำกับควบคุมข่าวปลอมทางการเมืองบนโลกไซเบอร์

Abstract

บทความชิ้นนี้จะพูดถึงปัญหาที่เกี่ยวข้องกับการแพร่กระจายของข่าวปลอมหรือข้อมูลปลอม (เรียกรวมๆ ว่า Fake News) เพื่อให้เห็นผลกระทบและรูปแบบที่หลากหลายของปัญหานี้ ผู้เขียนจะพิจารณากรณีการใช้ข่าวปลอมทางการเมือง ที่สร้างผลกระทบต่อการเลือกตั้งที่ประเทศสหรัฐอเมริกา ทั้งโดยกลุ่มที่มีการจัดตั้งจากรัสเซีย และโดยผู้สนับสนุนพรรคเดโมแครตในการเลือกตั้งวุฒิสมาชิกที่รัฐอลาบามา รวมทั้งการเกิดข่าวปลอมทางการเมืองในประเทศไทยอีกด้วย แม้ว่าในปัจจุบันยังไม่มีข้อมูลระบุว่าข่าวปลอมส่งผลกระทบมากขนาดเปลี่ยนแปลงผลการเลือกตั้งหรือไม่ แต่ผลกระทบด้านลบอื่นๆ ของข่าวปลอมต่อการรับรู้และแสดงความคิดเห็นของคนในสังคมนั้นค่อนข้างชัดเจน การตระหนักถึงผลกระทบของข่าวปลอมที่เผยแพร่บนเครือข่ายสังคมออนไลน์ในวงกว้าง น่าจะเริ่มจากการเลือกตั้งประธานาธิปดีในปี 2016 ที่ผ่านมา มีการพบการใช้ข่าวปลอมผ่านทางเครือข่ายสังคมทั้งเฟซบุ๊ก ทวิตเตอร์ รวมไปถึงอินสตาแกรม เพื่อบิดเบือนผลการเลือกตั้ง มีการสร้างเครือข่ายข่าวปลอมที่ประกอบด้วยโฆษณาชวนเชื่อต่างๆ จากนั้นมีการใช้ผู้ใช้ปลอมที่เป็นบอท ในการทำให้ข่าวดังกล่าวแพร่กระจายบนเครือข่ายสังคม ข่าวปลอมดังกล่าวมีหลายรูปแบบ ปัญหา “ข่าวปลอม” หรือ (Fake news) ซึ่งถือเป็นภัยคุกคามต่อระบอบประชาธิปไตยและสิทธิมนุษยชนในด้านต่างๆ เพราะได้สร้างผลกระทบต่อสิทธิในการรับรู้ข้อมูลข่าวสารและเสรีภาพในการแสดงออกของประชาชน โดยภาครัฐและเอกชนมีหน้าที่ในการประกันสิทธิเสรีภาพดังกล่าว ทั้งในรูปแบบมาตรการทางเทคนิคและทางกฎหมาย ทั้งนี้รัฐควรเลือกระบบการกำกับควบคุมข่าวปลอมหรือกลไกที่เหมาะสม ในการตรวจสอบแหล่งที่มาและกรองเนื้อหาข่าวที่แม่นยำให้แก่ประชาชน

This paper discusses problems of widespread of fake news or information (collectively referred to as “fake news) to visualize their different forms and consequences. The author take into account use of political fake news to influence elections in the United States by a group established in Russia and by Democrat supporters in senate election in State of Alabama, as well as the emergence of political fake news in Thailand. Although there is no indication as to whether effects of fake news are indeed drastic to the point where it successfully influences an election result, it is somewhat evident that they influence public perception and opinion. Awareness of widespread effects of fake news on social media platforms presumably began during 2016 presidential election of the United States. It is found that fake news has been widely used on social media platforms such as Facebook, Twitter, as well as Instagram, in an attempt to influence political election. Networks of fake news are established with propagandas, which are promoted later by fake account users or bots created on platforms. Fake news comes in many forms.

Problems of fake news are deemed to threaten democracy and human rights, as they affect rights to be informed of news and freedom of expression. Both of public and private sectors are responsible for guarantee of these rights and freedom in form of technical and legal measures. The government should choose appropriate system to regulate and control fake news, or mechanism to investigate news source and screen news materials for the public.