"บัตรสักใบ" มันยังสำคัญเสมอ

Abstract

แม้หลักสิทธิมนุษยชน รวมถึงกฎหมายระหว่างประเทศแผนกคดีบุคคล จะยืนยันว่าสิทธิมนุษยชนคือ สิทธิและเสรีภาพที่ถือว่าติดตัวคนทุกคนมาแต่กำเนิดไม่อาจถูกพรากไปได้โดยไม่ทำลายความเป็นมนุษย์เพียงแค่เป็นมนุษย์ ก็ถูกถือว่าเป็นผู้ทรงสิทธิในสิทธิมนุษยชนแล้ว แต่ในทางปฏิบัติการเข้าถึงสิทธิ การใช้สิทธิขั้นพื้นฐานด้านต่างๆ ปฏิเสธไม่ได้ว่าจำเป็นต้องผ่าน “บัตรสักใบ” (Identification paper) ที่สามารถพิสูจน์ยืนยันตัวบุคคล โดยเฉพาะอย่างยิ่งหากบุคคลนั้นต้องการเข้าถึงหรือใช้สิทธิระดับอื่นๆ เช่น กลุ่มสิทธิเรียกร้องให้รัฐกระทำการ (status positivus) เอกสารพิสูจน์ทราบตัวบุคคลยิ่งกลายเป็นสิ่งจำเป็น คนไร้รัฐไร้สัญชาติเป็นกลุ่มคนที่เข้าใจถึงความจำเป็นของเอกสารพิสูจน์ทราบตัวบุคคลในระดับที่คนที่มีรัฐมีสัญชาติอาจจินตนาการไปไม่ถึง บทความนี้บอกเล่าถึงผู้หญิงคนหนึ่งที่ไร้รัฐไร้สัญชาติ เป้าหมายไกลสุดของเธอคือการพิสูจน์ว่าเธอ (ชาติพันธุ์อาข่า) มีสัญชาติไทย ซึ่งไม่ใช่เรื่องง่าย แต่ภายใต้สภาพไร้รัฐ ข้อจำกัดกลับเพิ่มยิ่งขึ้นไปอีก แม้ว่ารัฐไทยจะมีกฎหมายนโยบายเปิดกว้างสำหรับการพิสูจน์และพัฒนาสิทธิในสถานะบุคคล แต่กระบวนการบังคับใช้กฎหมายที่เดินด้วยความไม่เข้าใจ รวมถึงทัศนคติที่ผู้บังคับใช้กฎหมายมีต่อคนต่างด้าวที่ไร้รัฐไร้สัญชาติ ยิ่งเติมความยากให้มากขึ้นอีกหลายสิบเท่า