รูปแบบเขตสังคมและวัฒนธรรมพิเศษชุมชนปกาเกอะญอฤๅษีคนต้นทะเล บ้านมอทะ-หม่องกว๊ะ ตำบลแม่จัน อำเภออุ้มผาง จังหวัดตาก

Abstract

การศึกษารูปแบบเขตสังคมและวัฒนธรรมพิเศษชุมชนปกาเกอะญอฤๅษีคน ต้นทะเล บ้านมอทะ-หม่องกว๊ะ ตำบลแม่จัน อำเภออุ้มผาง จังหวัดตาก มี วัตถุประสงค์เพื่อศึกษามรดกทางวัฒนธรรมของชุมชนปกาเกอะญอฤๅษี คน ต้นทะเลบ้านมอทะ-หม่องกว๊ะ และเพื่อศึกษารูปแบบเขตสังคมและวัฒนธรรม พิเศษของชุมชนปกาเกอะญอฤๅษี คนต้นทะเลบ้านมอทะ-หม่องกว๊ะ ตำบล แม่จัน อำเภออุ้มผาง จังหวัดตาก โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ คัดเลือก กลุ่มเป้าหมายที่เป็นผู้ให้ข้อมูลครอบคลุม กลุ่มเยาวชน แม่บ้าน ผู้รู้ภูมิปัญญา ด้านต่างๆ ของชุมชนรวมกันไม่น้อยกว่า 30 คน มีเงื่อนไขต้องเข้าร่วมกิจกรรม

อย่างต่อเนื่อง โดยใช้เครื่องมือการเก็บข้อมูลอย่างมีส่วนร่วม ได้แก่ แผนที่ชุมชน ทางกายภาพ แผนที่วัฒนธรรม และแผนที่ผู้รู้ (Community Mapping) การ วิเคราะห์ปฏิทินทางวัฒนธรรม (Cultural Calendar Analysis) การสนทนา กลุ่ม (Focus Group Discussion) ในการศึกษาคุณค่าความหมายของมรดก ทางวัฒนธรรมและการตรวจสอบข้อมูล การสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth Interviews) เดินศึกษาเรียนรู้พื้นที่ชุมชนจริง (Transect Walk) ในการศึกษา สภาพของพื้นที่จริงของมรดกทางวัฒนธรรม เสียงแห่งเมล็ดพันธุ์ (Voice of Seeds) ในการศึกษามติชุมชนประเด็นความต้องการอนุรักษ์ ปกป้อง สืบสาน และพัฒนามรดกทางวัฒนธรรมของชุมชน และการสังเกตแบบมีส่วนร่วม (Participatory Observation) ในการศึกษารูปแบบประเพณีพิธีกรรมที่ เกิดขึ้นในชุมชนและการใช้ประโยชน์มรดกทางวัฒนธรรมของชุมชน โดยมี กระบวนการตรวจสอบข้อมูลแบบทั้งสามเส้าด้านข้อมูล (Data Triangulation) และสามเส้าด้านวิธีรวบรวมข้อมูล (Methodological Triangulation) โดยใช้ แนวคิดทฤษฎีเป็นกรอบแนวคิดสำหรับการอภิปรายผลและสร้างบทสรุปโดย การนำข้อสรุปย่อยที่ทำไว้มาประมวลเข้าด้วยกัน ให้เป็นชุดของคำอธิบายที่ ได้เรื่องราวและเข้าใจ ผลการศึกษาพบมรดกทางวัฒนธรรมของชุมชนปกาเกอะญอฤๅษี คนต้นทะเล บ้านมอทะ-หม่องกว๊ะ ตำบลแม่จัน อำเภออุ้มผาง จังหวัดตาก ได้แก่ พืออิสิ หรือองค์ฤๅษี เป็นผู้นำสูงสุดทางจิตวิญญาณสวนเรียนรู้คนต้นทะเล ปรัชญา สวนคนขี้เกียจ ป่าต้นน้ำและป่าอนุรักษ์ ต่าม่าบุ๊ล่อ หรือ สำนักฤๅษี ไร่หมุนเวียน รูปแบบเกษตรกรรมยั่งยืน การไว้มวยผม อัตลักษณ์ชายผู้นับถือศรัทธาฤๅษี

อัตลักษณ์การแต่งกายแบบปกาเกอะญอ ป่าชุมชน ประเพณีเรียกแขกกินข้าว การทอผ้า การจักสาน ต้นบุกและมะอิ ประเพณีมาบุ๊โค๊ะ การทำบุญไหว้เจดีย์ ฤๅษี และเตาไฟ อัตลักษณ์ห้องครัวในบ้านปกาเกอะญอ หัวใจของบ้าน ส่วนรูปแบบเขตสังคมและวัฒนธรรมพิเศษของชุมชนปกาเกอะญอฤๅษีบ้าน มอทะ-หม่องกว๊ะ พบว่าเป็นการนำมรดกทางวัฒนธรรมของชุมชนบรรจุอยู่ใน เขตสังคมและวัฒนธรรมพิเศษของชุมชน แสดงให้เห็นถึงความเป็นพื้นที่เขต พิเศษที่มีทั้งพื้นที่ทางกายภาพ (Physical Space) พื้นที่ทางสังคม (Social Space) และพื้นที่จิตวิญญาณ (Spiritual Space) โดยมีสำนักฤๅษีเป็นเป็น พื้นที่ศูนย์กลาง (Hub) ของพื้นที่เขตพิเศษทางสังคมและวัฒนธรรมของชุมชน เนื่องจากเป็นสถานที่ที่ทำหน้าที่เป็นศูนย์ของการพบปะแลกเปลี่ยนพูดคุย เป็นพื้นที่ศูนย์รวมจิตใจเพราะเป็นที่ซึ่งองค์ฤๅษีพำนักอยู่ เป็นสถานที่ในการ ประกอบกิจกรรมทางวัฒนธรรมของชุมชน