ตำนาน ความเชื่อ และพิธีกรรมในสมเด็จพระนเรศวรมหาราชของไต: กรณีศึกษาชุมชนไตอำเภอเวียงแหง จังหวัดเชียงใหม่

Abstract

บทความนี้มุ่งศึกษาเกี่ยวกับวาทกรรมของไตว่าด้วยเรื่องสมเด็จพระนเรศวรมหาราชที่ปรากฏในลัทธิพิธีและความเชื่อของชุมชนไต อำเภอเวียงแหง จังหวัดเชียงใหม่ โดยมีวัตถุประสงค์ 3 ประการคือ 1) เพื่อศึกษาและวิเคราะห์วาทกรรมผ่านพิธีกรรมและความเชื่อของชุมชนไตที่สัมพันธ์กับสมเด็จพระนเรศวรมหาราชในอำเภอเวียงแหง จังหวัดเชียงใหม่ 2) เพื่อศึกษาและวิเคราะห์ถึงกระบวนการสร้างวาทกรรมเชิงอำนาจ (ลัทธิพิธีและความเชื่อ) ผ่านสมเด็จพระนเรศวรมหาราชของชุมชนไตในอำเภอเวียงแหง และ 3) เพื่อศึกษาถึงผลของวาทกรรมความเชื่อว่าด้วยเรื่องสมเด็จพระนเรศวรมหาราชที่มีผลต่อชุมชนไตในอำเภอเวียงแหง ผ่านการวิเคราะห์องค์ประกอบสำคัญ 3 ประการของความเชื่อของมนุษย์ (belief system) คือ ตำนานเรื่องเล่า (myth) พิธีกรรมหรือกิจกรรม (rite) และ ระบบสัญลักษณ์ (symbol) ผลการศึกษาพบว่า ชุมชนไตมีความเชื่อในสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ผ่านตำนานที่มีเรื่องราวโยงความสัมพันธ์กับพระองค์ ด้วยความเชื่อพื้นฐานเรื่องของสิ่งศักดิ์สิทธิ์และความเชื่อเรื่องวีรบุรุษของชุมชนไต ทำให้สมเด็จพระนเรศวรมหาราชเข้าไปอยู่ในความเชื่อของสังคมไตในฐานะ “วีรบุรุษสิ่งศักดิ์สิทธิ์” ผลของวาทกรรมสมเด็จพระนเรศวรมหาราชที่มีต่อชุมชน ทให้พื้นที่อำเภอเวียงแหงกลายเป็นพื้นที่ศักดิ์สิทธิ์บริเวณชายแดน สมเด็จพระนเรศวรมหาราชมีสถานะเป็นสิ่งศักดิ์สิทธิ์ประจำพื้นที่ มีการเชื่อมโยงเรื่องเล่าสถานที่ต่างๆ เข้ากับความเชื่อเรื่องการเดินทัพของสมเด็จพระนเรศวรมหาราช ชุมชนมีการประกอบพิธีกรรมทั้งระดับปัจเจก ระดับชุมชน และระดับรัฐ ดังจะเห็นได้จากการสร้างเหรียญ การสร้างรูปประติมากรรมของพระองค์เข้าไปไว้ในวัดต่างๆ การเกิดเจ้าทรงเจ้าพ่อองค์ดำในพื้นที่ และพิธีบวงสรวงในวันสำคัญประจำปี ทั้งนี้วาทกรรมในสมเด็จพระนเรศวรมหาราชต่อชุมชนไตเวียงแหงนั้น ไม่เพียงแต่ส่งเสริมประวัติศาสตร์ชุมชนไต หากยังช่วยเสริมการสร้างชาติไตด้วยการเข้าไปเป็นวีรบุรุษในสังคมไตอีกด้วย