การสร้างประวัติศาสตร์พระครูโพนสะเม็กในดินแดนฝั่งขวาแม่น้ำโขง

Abstract

ต้นคริสต์ศตวรรษที่ 18 พระสงฆ์เถรวาทนามว่าพระครูโพนสะเม็กเป็นหนึ่งในแกนนำการอพยพไพร่พลลงสู่ภาคใต้พร้อมการอุทิศตนในการสถาปนาอาณาจักรจำปาศักดิ์และชุมชนในพื้นที่ฝั่งขวาแม่นโขงรวมถึงแม่น้ำในสาขาของแม่น้ำโขงตอนกลาง ได้แก่ ร้อยเอ็ด ท่านเป็นตัวอย่างของผู้นำทางศาสนาที่ขึ้นสู่ตำแหน่งทางการเมือง-การปกครองสูงสุด บทความนี้ต้องการศึกษาและวิเคราะห์การสร้างประวัติศาสตร์พระครูโพนสะเม็กในพื้นที่ฝั่งขวาแม่น้ำโขงจากมุมมองทางประวัติศาสตร์ ครอบคลุมเนื้อหา 4 ภาคส่วน ส่วนแรก การวิพากษ์หลักฐาน เนื้อหาส่วนที่สองขบวนการสร้างประวัติศาสตร์พระครูโพนสะเม็ก เนื้อหาส่วนที่สามคือผลกระทบต่อประชาชนสองฝั่งโขงในการรื้อฟื้นประวัติศาสตร์พระครูโพนสะเม็ก และเนื้อหาส่วนสุดท้ายคือบทสรุป ผลการศึกษาได้ค้นพบว่า ขบวนการสร้างประวัติศาสตร์พระครูโพนสะเม็ก ได้เกิดขึ้นเป็นครั้งแรกสมัยรัชกาลที่ 4 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ด้วยการเขียนพงศาวดารตำนาน บทความ และหนังสือ 4 ช่วง ช่วงที่หนึ่ง ตำนานจำปาศักดิ์ของเจ้าเมืองอุบลราชธานีคนสุดท้าย ช่วงที่สอง ภายหลังการลงนามอนุสัญญาสยามฝรั่งเศส ในวันที่ 3 ตุลาคม ค.ศ.1893 คือ ตำนานจำปาศักดิ์ พงศาวดารอิสานและหนังสือช่วงที่สามได้เกิดขึ้นในกลางทศวรรษที่ 1950 – 1991ช่วงสุดท้ายค.ศ.1992 – 2013 ชุมชนท้องถิ่นลุ่มแม่น้ำมูลและสาขาได้เริ่มสืบค้นและสร้างประวัติศาสตร์ชุมชนด้วยการเชื่อมโยงกับพระครูโพนสะเม็กการผลิตหลักฐานทั้ง 4 ชุดเป็นไปอย่างจำกัดในพื้นที่ฝั่งขวาแม่น้ำโขง คนฝั่งขวาแม่น้ำโขงมีความศรัทธาต่อพระครูโพนสะเม็กในฐานะผู้สร้างบ้านแปงเมืองและศูนย์รวมทางจิตใจ