ชาติพันธุ์วรรณนาแบบพหุสนามในการศึกษาการเปลี่ยนแปลงสังคมชนบท ณ ชายแดงอีสาน-ลาว

Abstract

ในงานชนบทศึกษา วิธีวิทยาที่สำคัญในการทำความเข้าใจสภาพเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรมและการเปลี่ยนแปลงของชนบท ได้แก่ การทำงานภาคสนาม โดยวิธีวิจัยเชิงชาติพันธุ์วรรณนา (Ethnography) ซึ่งเป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ที่พัฒนามาจากวิธีการศึกษาของนักมานุษยวิทยา นักวิจัยจะเข้าไปฝังตัวอยู่ใน พื้นที่ที่ตนเองสนใจในช่วงระยะเวลาหนึ่ง แต่ในยุคปัจจุบันที่สังคมชนบทไทย เปลี่ยนแปลงไปจากยุคแรกเริ่มของงานชนบทศึกษา นำมาสู่คำถามว่าการศึกษา ชนบทโดยมุ่งความสนใจไปยังผู้คนที่อยู่อาศัยในพื้นที่แห่งใดแห่งหนึ่งด้วยวิธีการแบบเดิมจะเพียงพอหรือไม่ โดยเฉพาะชนบทที่มีบริบทเฉพาะ เช่น พื้นที่ชายแดนที่ในแง่หนึ่งเป็นพื้นที่ชายขอบของรัฐ แต่อีกแง่หนึ่งก็เป็นพื้นที่เชื่อมต่อภายใต้ยุค โลกาภิวัตน์ที่ค่อยๆ ลบเส้นเขตแดนออกไปทำให้การเคลื่อนย้ายแรงงานภาคเกษตรกรรมทำได้โดยเฉพาะการอพยพข้ามแดน ผู้เขียนตั้งคำถามว่าการทำความ เข้าใจการเปลี่ยนแปลงชนบทในด้านเกษตรกรรม การผลิต และความสัมพันธ์ทาง สังคมของผู้คนโดยใช้วิธีฝังตัวอยู่ในพื้นที่แห่งใดแห่งหนึ่งเป็นเวลานานดังที่งานศึกษาชนบทในยุคก่อนๆ นิยมใช้อาจไม่เพียงพอในบางกรณีในบทความนี้ ผู้เขียนจะกล่าวถึงงานวิจัยของตนเองและความจำเป็นที่ต้องเลือกใช้ชาติพันธุ์ วรรณนาพหุสนามในการเก็บข้อมูล โดยการติดตามแรงงานอพยพลาวข้ามพื้นที่ จากพื้นที่ชายแดนไทย สู่หมู่บ้านต้นทาง และสู่กรุงเทพมหานคร บทความนี้ จะอภปรายว่าการใช้วิธิวิทยาดังกล่าวทำให้ ผู้เขียนเห็นมุมมองใหม่ๆ ในการทำงานภาคสนามอย่างไรและมีความท้าทายอย่างไรบ้าง