พรมแดนศึกษา และ มานุษยวิทยาชายแดน: การเปิดพื้นที่ สร้างเขตแดน และ การข้ามพรมแดนของความรู้

Abstract

บทความชิ้นนี้มุ่งที่จะเปิดพื้นที่ และกระตุ้นความสนใจในวงวิชาการ การศกึษาพนื้ทพี่รมแดน โดยเฉพาะอยา่งยงิ่จากมมุมองทางมานษุยวทิยา เนอื้หาหลกัของบทความชนิ้นเี้ปน็การทบทวนวรรณกรรมทางสงัคมศาสตร์ ที่เกี่ยวข้องกับการศึกษาพื้นที่พรมแดน/ชายแดน และชี้ให้เห็นถึงความ จำาเปน็ในการสรรสรา้งแนวคดิและวธิกีารศกึษาใหมๆ่ ในวงการวชิาการทาง สงัคมศาสตรข์องไทย ทงั้นเี้พอื่ใหส้ามารถตอบรบักบัความสลบัซบัซอ้นและ พลวัตของความเป็นชายแดนได้ บทความชิ้นนี้ย้อนกลับไปอ่านงานเขียน สำาคัญๆ ที่เกี่ยวกับชายแดน โดยเฉพาะงานที่มีรากฐานมาจากการศึกษา พนื้ทชี่ายแดนสหรฐั-เมก็ซโิก ตลอดจนศกึษาอทิธพิลของพนื้ทแี่ละงานการ ศึกษาดังกล่าวที่มีผลในการศึกษาพื้นที่ชายแดนอื่นๆ ที่มากขึ้น นอกจาก นี้ บทความชิ้นนี้ได้เสนอภาพในอีกด้านหนึ่งของโลก ซึ่งเป็นภาพของการ ปะทะประสานระหวา่งแนวคดิของพรมแดน/ชายแดนแบบอาณานคิมและ ของชนพื้นเมืองในพื้นที่แถบลุ่มนำ้าโขง ทั้งกรณีของพื้นที่ชายแดนสหรัฐเม็กซิโกและแถบลุ่มนำ้าโขงเอง ต่างก็ได้ชี้ให้เห็นถึงการเปลี่ยนแปลงอย่าง ต่อเนื่องของแนวคิดและมุมมองที่มีต่อพื้นที่ชายแดน ทั้งนี้ส่วนหนึ่งอาจ จะเปน็ผลมาจากการเปลีย่นแปลงของระบบโลก แตส่ว่นหนึง่กม็าจากการ ตกผลกึและการงอกเงยทางความคดิ ทมี่าจากการถกเถยีงทางวชิาการดว้ย เช่นกัน จากการทบทวนงานการศึกษาและพัฒนาการทางแนวคิดว่าด้วย พรมแดน บทความชนิ้นชี้ถี้งึความสำาคญัในการหาจดุรว่มทจี่ำาเปน็ เชน่การ ทำาความเขา้ใจนยิามของคำาทใี่ช ้การยอ้นมองประวตัทิางความคดิ หรอืแม้ กระทั้งการตรวจสอบแนวคิดที่ผ่านๆ มา ในวงการศึกษา ทั้งนี้เพื่อให้เกิด การพัฒนาและถกเถียงทางวิชาการต่อไปได้อย่างมีประสิทธิภาพและเป็น วงกว้างมากขึ้น การทำาความเข้าใจรากฐานที่มาของพรมแดนศึกษานับว่า เปน็สิง่สำาคญั หากวา่พรมแดนศกึษาและมานษุยวทิยาวา่ดว้ยชายแดนจะ ถูกพัฒนาให้เป็นสาขาวิชาที่มีการเรียนการสอนต่อไป