การสร้างการตระหนักในด้านประวัติศาสตร์พื้นที่แก่คนในชุมชนย่านหนองระบู ตำบลเวียง อำเภอเมือง พะเยา

Abstract

การศึกษาด้านประวัติศาสตร์พื้นที่ย่านหนองระบู ตำบลเวียง อำเภอเมือง พะเยา สามารถแบ่งช่วงเวลาตามเหตุการณ์สำคัญเป็น 6 ยุคสมัย ได้แก่ 1) ยุคก่อตั้งเมืองภูกามยาวหรือพยาว (พ.ศ. 1639-1877) 2) ยุคเจ้าสี่หมื่นปกครองเมืองพะเยา-อาณาจักรล้านนา (พ.ศ. 1877-2101) 3) ยุคประเทศราชล้านนา-อาณาจักรพม่าหงสาวดี (พ.ศ. 2101-2317) 4) ยุคฟื้นฟูเมืองพะเยา-เจ้าหลวงเมืองพะเยา-อาณาจักรสยามรัตนโกสินทร์ (พ.ศ. 2386-2445) 5) ยุคสยามปฏิรูปการปกครองล้านนา (พ.ศ. 2445-2457) และ 6) ยุคหลังเจ้าหลวงเมืองพะเยาองค์สุดท้าย-ปัจจุบัน (พ.ศ. 2457-2559) ซึ่งในการศึกษาในเชิงลึกจากตัวอย่างอาคาร 27 หลัง จาก 10 กลุ่มประเภทรูปแบบทางสถาปัตยกรรม พบว่ารูปแบบทางสถาปัตยกรรมของอาคารที่ปรากฏภายในย่านสามารถอธิบายประวัติศาสตร์พื้นที่ของย่านได้เก่าแก่ที่สุดในยุคฟื้นฟูเมืองพะเยา และรูปแบบอาคารที่ถูกประเมินจากผู้ให้สัมภาษณ์ว่ามีคุณค่าด้านประวัติศาสตร์และสามารถเป็นตัวแทนรูปแบบสถาปัตยกรรมที่เป็นเอกลักษณ์ของย่านได้แก่ อาคารประเภทเรือนร้านค้าสองชั้นหลังคาทรงปั้นหยาหรือมนิลา อาคารประเภทเรือนร้านค้าสองชั้นก่อนยุค modern และอาคารประเภทโรงสีข้าว และพบว่าคนในชุมชนที่อยู่ในช่วงอายุ 61-70 ปีมีศักยภาพมากที่สุดในการบอกเล่าเรื่องราวทางประวัติศาสตร์แก่คนในชุมชน แนวทางในการสร้างการตระหนักรู้ในด้านประวัติศาสตร์พื้นที่แก่คนในชุมชนย่านหนองระบูเน้นไปที่การมองเห็นซึ่งเป็นกระบวนการขั้นแรกของการตระหนักรู้ โดยใช้เครื่องมือ 3 ส่วนประกอบกัน ได้แก่ แผนที่แสดงขอบเขตย่าน ตำแหน่งของอาคารที่มีรูปแบบทางสถาปัตยกรรมแต่ละประเภท ภาพถ่ายในอดีตที่พิมพ์ให้มีขนาดใหญ่ ติดตั้งบนระนาบของอาคาร และสื่อวีดีทัศน์บอกเล่าประวัติศาสตร์พื้นที่ซึ่งอธิบายยุคสมัยทางประวัติศาสตร์ของพื้นที่ โดยมีกลไกหลักในการสร้างการตระหนักรู้ในด้านประวัติศาสตร์พื้นที่แก่คนในชุมชน คือ ผู้สูงอายุ ในชุมชนซึ่งมีประสบการณ์ร่วมกับเรื่องราวประวัติศาสตร์ของย่าน และเป็นการสร้างปฎิสัมพันธ์ระหว่างคนต่างวัยในชุมชนและคนในชุมชนกับนักท่องเที่ยวผู้มาเยือน