ความเสี่ยงเชิงชีวภาพในระบบการผลิตข้าวโพดเลี้ยงสัตว์และการจัดการความเสี่ยงของเกษตรกรในจังหวัดพะเยา

Abstract

ข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ใน จ.พะเยา เป็นพืชเศรษฐกิจที่สำคัญเป็นอันดับสองรองจากข้าว มีการปลูกทั้งในฤดูฝนและฤดูแล้ง มีศัตรูพืช ซึ่งหมายรวมถึง สัตว์ศัตรูพืช โรคพืช แมลงศัตรูพืช และวัชพืช เป็นปัญหาหลักในระบบการผลิต งานวิจัยนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินความเสี่ยงเชิงชีวภาพในระบบการผลิตข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ฤดูฝนของ จ.พะเยา พร้อมทั้งระบุแนวทางจัดการความเสี่ยงเชิงชีวภาพของเกษตรกร วิธีการศึกษาประกอบด้วย การรวบรวมข้อมูลทุติยภูมิ การสำรวจ และสัมภาษณ์เกษตรกรผู้ปลูกข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ จำนวนทั้งสิ้น 226 ราย ครอบคลุมพื้นที่ 23 ตำบล ใน 7 อำเภอ ของ จ.พะเยา โดยอิงข้อมูลเชิงพื้นที่การใช้ประโยชน์ที่ดินจากระบบกลาง จากนั้นนำข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์ความเสี่ยงเชิงชีวภาพทางเกษตร ระยะเวลาดำเนินการตั้งแต่ มิถุนายน ถึง ตุลาคม 2549 ผลการศึกษาพบว่า ศัตรูพืชที่สร้างความเสียหายให้แก่ระบบการผลิตข้าวโพดเลี้ยงสัตว์ มี 4 กลุ่ม กลุ่มที่มีความเสี่ยงสูงที่สุด ได้แก่ สัตว์ศัตรูพืช มีค่าดัชนีความรุนแรงร้อยละ 12.34 รองลงมาคือ วัชพืช แมลงศัตรูพืช และ โรคพืช มีค่า 6.00, 3.53 และ 1.36 ตามลำดับ เกษตรกรได้สร้างความเป็นมิตรกับสิ่งแวดล้อม โดยการใช้วิธีการจัดการศัตรูพืชแบบผสมผสาน เพื่อลดต้นทุนการผลิต และลดการใช้สารเคมีเกษตร ประกอบด้วย การใช้พันธุ์พืชต้านทาน การใช้วิธีเขตกรรม การใช้วิธีกล และการใช้สารเคมีอย่างปลอดภัย

Maize is the second major economic cash crop, next to rice, of Phayao province. It is produced in both rainy and dry seasons. Farmers had identified pests as the major production problem, which included animals, plant diseases, insects and weeds. This research aimed to assess the extent of biological risk in rainy season maize production system in Phayao province, and to identify the ways farmers manage the biological risk. The study methods consisted of secondary data collection, field survey, farmer interview, covering 226 farmers in 23 sub-districts of 7 districts of Phayao province. The sampling and survey areas were based on the Land Use Database of the Core System. All relevant data were processed to analyze for biological risk from June to October, 2006. The results showed that animal pests constituted highest risk with severity index 12.34%, followed by weeds, insect pests and plant diseases with 6.00, 3.53 and 1.36%, respectively. Farmers used environmental-friendly approach of integrated pest management practices to reduce production cost and agricultural chemical use. The system consisted of use of resistant varieties, cultural practice, mechanical control and safe-use of chemicals.